STEM là gì?
STEM là từ viết tắt của bốn lĩnh vực: Science (Khoa học), Technology (Công nghệ), Engineering (Kỹ thuật) và Mathematics (Toán học). Thuật ngữ này được sử dụng rộng rãi trong lĩnh vực giáo dục để nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển nguồn nhân lực có năng lực cạnh tranh cao về khoa học và công nghệ.
Giáo dục STEM là gì?
Giáo dục STEM là một phương pháp tiếp cận liên ngành, trong đó các kiến thức học thuật được lồng ghép với các bài học thực tế. Thay vì học các môn học một cách riêng lẻ, học sinh được vận dụng kiến thức tổng hợp từ cả bốn lĩnh vực Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học để giải quyết các vấn đề trong thực tiễn.
Những lợi ích và hiệu quả chính của giáo dục STEM:
Cung cấp kiến thức tích hợp: Giúp học sinh thấy được mối liên hệ giữa các môn học và ứng dụng chúng vào đời sống thực tế, thay vì học các kiến thức rời rạc.
Rèn luyện khả năng giải quyết vấn đề: Đề cao tính thực hành, khuyến khích học sinh tự tìm tòi, phân tích và nghiên cứu để tìm ra giải pháp cho các tình huống thực tế.
Khơi dậy sự sáng tạo: Tạo điều kiện để học sinh phát triển ý tưởng, đóng vai trò như một nhà phát minh và chủ động trong việc học.
Phát triển kỹ năng mềm: Trang bị cho học sinh những kỹ năng quan trọng của thế kỷ 21 như tư duy phản biện, làm việc nhóm, giao tiếp và sáng tạo.
Cách áp dụng giáo dục STEM:
Dạy học tích hợp: Lồng ghép các nguyên tắc STEM vào chương trình giảng dạy của các môn học.
Tổ chức hoạt động trải nghiệm: Thông qua các dự án thực tế, câu lạc bộ STEM, các buổi trải nghiệm khoa học (như bắn tên lửa) để học sinh khám phá ứng dụng kiến thức.
Nghiên cứu khoa học, kỹ thuật: Khuyến khích học sinh tham gia các dự án nghiên cứu để giải quyết các vấn đề trong thực tiễn.
Những hiểu lầm thường gặp về giáo dục STEM:
Chỉ là lắp ráp robot: Thực tế, STEM bao gồm rất nhiều lĩnh vực đa dạng, không chỉ giới hạn ở robot và lập trình.
Chỉ dành cho nam giới: Đây là định kiến sai lầm. STEM khuyến khích sự bình đẳng và phù hợp với cả nam và nữ.
Chi phí đắt đỏ: Các hoạt động STEM hoàn toàn có thể được thực hiện với những vật liệu đơn giản, dễ tìm.
Yêu cầu phải giỏi toán và khoa học: STEM dành cho tất cả những ai có tính tò mò, thích khám phá, không chỉ riêng những học sinh có năng khiếu về toán và khoa học.
Không phù hợp với trẻ nhỏ: Chương trình STEM được thiết kế linh hoạt để phù hợp với mọi lứa tuổi, kể cả mầm non và tiểu học, giúp trẻ hình thành tư duy logic và sáng tạo từ sớm.
Sự phát triển vũ bão của công nghệ đang tạo ra một cuộc cách mạng trong lĩnh vực chế tạo máy, xóa nhòa ranh giới giữa ý tưởng và sản phẩm vật lý. Nhờ mô phỏng 3D, các kỹ sư có thể thiết kế, thử nghiệm và tối ưu hóa những cỗ máy phức tạp nhất trong không gian ảo trước khi tốn một đồng chi phí sản xuất. Ngay sau đó, công nghệ in 3D đóng vai trò như một phép màu, biến những bản vẽ kỹ thuật số hoàn hảo đó thành các bộ phận vật lý với độ chính xác kinh ngạc. Sự kết hợp này đã định nghĩa lại ngành sản xuất, giúp tạo ra mọi thứ nhanh hơn, hiệu quả hơn và thúc đẩy những đổi mới không giới hạn.
Trong bối cảnh giáo dục toàn cầu không ngừng đổi mới, phương pháp STEAM nổi lên như một cách tiếp cận đột phá, tích hợp năm lĩnh vực trụ cột: Khoa học (Science), Công nghệ (Technology), Kỹ thuật (Engineering), Nghệ thuật (Art) và Toán học (Mathematics). Được phát triển từ nền tảng của phương pháp STEM, việc bổ sung yếu tố "Nghệ thuật" đã tạo ra một mô hình giáo dục toàn diện hơn, không chỉ trang bị kiến thức khoa học, kỹ thuật mà còn nuôi dưỡng tư duy sáng tạo và khả năng cảm thụ thẩm mỹ cho người học. Khởi nguồn từ ý tưởng của Trường Thiết kế Rhode Island (Mỹ), STEAM nhanh chóng lan rộng và trở thành một trong những phương pháp giảng dạy tiên tiến nhất trên thế giới. Mục tiêu cốt lõi của STEAM là phá vỡ rào cản giữa các môn học, liên kết kiến thức với các ứng dụng thực tiễn. Thay vì tiếp thu lý thuyết một cách thụ động, học sinh được đặt vào trung tâm của quá trình học tập, khuyến khích các em tự mình khám phá, đặt câu hỏi và giải quyết các vấn đề trong đời sống hàng ngày.
Mỗi bài học theo phương pháp STEAM thường là một dự án liên ngành, nơi học sinh phải vận dụng kiến thức tổng hợp để tạo ra một sản phẩm cụ thể. Ví dụ, khi học về năng lượng mặt trời, các em không chỉ tìm hiểu nguyên lý vật lý mà còn được tự tay thiết kế và lắp ráp một mô hình xe chạy bằng năng lượng mặt trời, đồng thời cân nhắc cả yếu tố thẩm mỹ trong thiết kế. Qua đó, các kỹ năng quan trọng của thế kỷ 21 như tư duy phản biện, kỹ năng hợp tác, khả năng sáng tạo và giải quyết vấn đề phức tạp được hình thành một cách tự nhiên. Bằng cách trao cho học sinh cơ hội học tập độc lập và chủ động thông qua các tình huống thực tế, STEAM đang góp phần đào tạo nên một thế hệ công dân toàn cầu năng động, sẵn sàng đối mặt và kiến tạo tương lai.
Tại đấu trường FPTU AI & Robotics Challenge 2025, câu chuyện về đội DragonTeach (mã FU0187) của trường THPT Chuyên Hạ Long đã trở thành một biểu tượng cho ý chí và tinh thần vượt khó. Chỉ 6 tiếng trước giờ khai mạc Vòng loại khu vực, nhóm học sinh gồm 5 thành viên lớp 11 chuyên Hóa mới có thể hoàn thiện robot của mình sau một hành trình đầy cam go, kịch tính.
Dưới sự dẫn dắt của cô Dương Minh Ngọc và thầy Hà Minh Hoan, hành trình của DragonTeach là một cuộc chạy đua với thời gian và nghịch cảnh. “Cơn bão” thiếu linh kiện ập đến ngay giai đoạn nước rút, đẩy cả đội vào thế khó. Nghiêm trọng hơn, cả mạch điều khiển và mạch công suất – được ví như “trái tim” của robot – liên tục gặp sự cố và phải gửi đi bảo hành tới hai lần. Nguy cơ không thể hoàn thiện sản phẩm đã cận kề, nhưng không một thành viên nào có ý định bỏ cuộc.
Đối mặt với khó khăn, các thành viên đã biến thách thức thành động lực. Khi không thể chờ đợi linh kiện, cả đội đã xắn tay áo, tự gia công cơ khí, mài dũa từng chi tiết nhỏ nhất. Những chiếc máy in 3D trong “xưởng” chế tạo của nhóm đã hoạt động hết công suất cả ngày lẫn đêm để tạo ra các bộ phận thay thế. Những đêm thức trắng, những bữa ăn vội đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc chiến của DragonTeach.
Cuối cùng, phép màu đã đến từ chính những nỗ lực không ngừng nghỉ. Chú robot đã hoàn thiện và sẵn sàng chiến đấu chỉ 6 tiếng trước khi Vòng loại chính thức khởi tranh. Vượt qua nghịch cảnh, DragonTeach không chỉ mang đến cuộc thi một cỗ máy mà còn là một câu chuyện truyền cảm hứng mạnh mẽ về sự kiên trì, sáng tạo và tinh thần đồng đội sắt đá. Giờ đây, những “chú rồng” đất Mỏ đã hoàn toàn sẵn sàng để chinh phục những thử thách mới tại đấu trường công nghệ FPTU.
Hà Nội – Vượt qua hàng trăm ý tưởng trên toàn quốc, đội thi Dragon Tech đến từ trường THPT Chuyên Hạ Long đã gây ấn tượng mạnh mẽ tại Vòng loại FPTU AI & Robotics Challenge 2025 với dự án “Greenverse” – một ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) nhằm nâng cao nhận thức và thúc đẩy hành động vì môi trường. Sản phẩm này đã xuất sắc đưa đội lọt vào Vòng 2 của cuộc thi.
Lớn lên bên cạnh Di sản Thiên nhiên Thế giới Vịnh Hạ Long, các thành viên của Dragon Tech sớm nhận thức được những mối đe dọa từ biến đổi khí hậu, ô nhiễm và các hiện tượng thời tiết cực đoan. Nhận thấy ý thức bảo vệ môi trường trong cộng đồng còn hạn chế do thiếu thông tin và sự kết nối, nhóm đã ấp ủ ý tưởng xây dựng một ứng dụng thông minh, biến AI thành công cụ để giải quyết các vấn đề địa phương.
Dưới sự hướng dẫn của giáo viên và được phát triển trên nền tảng PartyRock của Amazon Web Services, Greenverse ra đời với nhiều tính năng đột phá. Ứng dụng có khả năng phân tích dữ liệu môi trường theo thời gian thực dựa trên vị trí và hình ảnh người dùng cung cấp, từ đó đưa ra chỉ số chất lượng không khí và mức độ ảnh hưởng của biến đổi khí hậu tại khu vực. Đặc biệt, Greenverse còn có thể mô phỏng viễn cảnh tương lai nếu con người không hành động, tạo ra tác động trực quan và mạnh mẽ đến nhận thức người dùng.
Để biến nhận thức thành hành động, ứng dụng tích hợp “Thử thách xanh 15 ngày” và các trò chơi tương tác (gamification) để khuyến khích các thói quen sống bền vững như giảm rác thải nhựa, tiết kiệm năng lượng. Greenverse không chỉ là một sản phẩm công nghệ mà còn là một mô hình kết hợp giữa khoa học dữ liệu và giáo dục khí hậu. Thành công của dự án là minh chứng cho thấy thế hệ trẻ hoàn toàn có thể sử dụng công nghệ để giải quyết các vấn đề toàn cầu, bắt đầu từ chính quê hương của mình.
Thay vì những bài giảng lý thuyết khô khan, cô Nguyễn Thị Minh Trang, Thạc sĩ Sư phạm Hóa học tại trường THPT Chuyên Hạ Long (Quảng Ninh), đã và đang thổi một luồng gió mới vào việc dạy và học Hóa thông qua việc áp dụng hiệu quả phương pháp giáo dục STEM. Các sáng kiến của cô không chỉ giúp học sinh nắm vững kiến thức mà còn khơi dậy niềm đam mê khoa học và phát triển những kỹ năng thực tiễn quan trọng.
Nổi bật là sáng kiến "Áp dụng STEM trong đổi mới phương pháp dạy học Hóa học lớp 12 phần Cacbohiđrat", triển khai từ năm 2021. Thay vì chỉ "đọc-chép", học sinh được tham gia vào một dự án học tập liên môn, kết hợp kiến thức Hóa, Sinh, Công nghệ và Tin học. Các em được tự mình hệ thống hóa kiến thức qua sơ đồ tư duy, thiết kế thực đơn dinh dưỡng khoa học và thậm chí là phác thảo bản vẽ cho một chiếc máy làm bánh hay máy pha chế đồ uống tự động dựa trên những gì đã học.
Tiếp nối thành công, cô Trang tiếp tục triển khai dự án "Hóa học trong việc phòng chống cháy nổ" cho học sinh lớp 10 từ tháng 9 năm 2022. Trong chuyên đề này, học sinh không chỉ học về các phản ứng cháy nổ mà còn được tự tay thiết kế và chế tạo bình chữa cháy mini. Các em được áp dụng kiến thức liên môn để tính toán biến thiên enthalpy, tốc độ phản ứng và phân tích các nguy cơ trong thực tế.
Kết quả cho thấy, phương pháp dạy học qua dự án của cô Trang đã mang lại hiệu quả rõ rệt. Học sinh không chỉ hứng thú hơn với môn Hóa mà còn phát triển được năng lực giải quyết vấn đề, kỹ năng làm việc nhóm và khả năng ứng dụng kiến thức vào cuộc sống. Những sáng kiến này đã tạo ra sức lan tỏa tích cực trong môi trường giáo dục, chứng minh tiềm năng to lớn của STEM trong việc nâng cao chất lượng dạy và học.
Tại trường THPT Chuyên Hạ Long, giáo dục STEM không còn là khái niệm xa vời mà đã trở thành một hành trình sáng tạo, biến những kiến thức trong sách vở thành các dự án thực tiễn, có giá trị cho cộng đồng. Một minh chứng tiêu biểu là dự án "Tối ưu quy trình nuôi thu ấu trùng ruồi lính đen để tạo cám gia cầm dạng viên và kết hợp xử lý rác hữu cơ" của một nhóm học sinh, một ý tưởng được nhen nhóm từ chính các hoạt động STEM của nhà trường.
Hành trình này bắt đầu khi trường THPT Chuyên Hạ Long hợp tác với Hội nông dân tỉnh và Đại học Hạ Long trong dự án "Xây dựng mô hình cộng đồng quản lí, phân loại, thu gom và xử lý rác thải nhựa". Qua các buổi hội thảo và tập huấn về kinh tế tuần hoàn, các học sinh đã nhận thức sâu sắc rằng rác thải không phải là thứ bỏ đi, mà là một nguồn tài nguyên quý giá. Từ đó, nhóm học sinh đã nảy ra ý tưởng giải quyết vấn đề rác hữu cơ phát sinh hàng ngày từ căng tin và khu nội trú của trường.
Dự án của nhóm tập trung vào việc sử dụng ấu trùng ruồi lính đen để xử lý rác hữu cơ, một phương pháp đã được biết đến nhưng chưa được tối ưu hóa. Điểm mới và sáng tạo của dự án nằm ở việc các em đã áp dụng các công cụ khoa học hiện đại như phần mềm Design Expert để phân tích và tìm ra các điều kiện tối ưu nhất (về tỷ lệ thành phần rác, độ ẩm, mật độ nuôi) nhằm thu được năng suất sinh khối ấu trùng cao nhất.
Không dừng lại ở đó, nhóm còn nghiên cứu cách chế biến sinh khối ấu trùng giàu đạm này thành dạng cám viên, giúp kéo dài thời gian bảo quản và tạo ra nguồn thức ăn chăn nuôi sạch, hiệu quả. Mô hình này không chỉ giúp xử lý triệt để rác thải hữu cơ tại trường, giảm ô nhiễm môi trường mà còn mở ra một hướng đi mới cho kinh tế tuần hoàn, biến "vấn đề" thành "giải pháp" kinh tế. Với những giá trị thiết thực đó, đề tài đã xuất sắc đạt giải Ba trong cuộc thi sáng tạo thanh thiếu niên nhi đồng cấp thành phố và cấp tỉnh, trở thành nguồn cảm hứng mạnh mẽ cho phong trào học tập và sáng tạo theo định hướng STEM trong toàn trường.
Bài 1: Khơi gợi niềm đam mê nghiên cứu khoa học trong học sinh trung học bằng cách nào?
Không học sinh nào có thể ngay lập tức trả lời câu hỏi “Em có khả năng làm nghiên cứu khoa học không?” khi mà trong đầu các em chưa có hình dung cụ thể “nghiên cứu khoa học” là gì và người tham gia cần phải làm gì, thậm chí đa phần (kể cả các phụ huynh) sẽ có suy nghĩ rằng việc làm ra một đề tài khoa học chỉ phù hợp với sinh viên đại học hoặc các kĩ sư, các nhà khoa học tại trường CĐ, ĐH, viện nghiên cứu, … Vậy trong trường học, chúng ta cần cung cấp cho các em nhưng hiểu biết gì để các em có đầy đủ thông tin, khơi gợi niềm đam mê, khám phá đối với khoa học, thuyết phục người thân ủng hộ mình tham gia?
Thực tế, nghiên cứu khoa học không cần chờ đến bậc học cao hơn như đại học hay sau đại học mới khuyến khích. Bản thân những định hướng đổi mới dạy học ở nhà trường phổ thông cũng hướng đến trang bị cho người học nhiều kỹ năng gần với nghiên cứu khoa học hơn như lấy người học làm trung tâm, học thông qua dự án, STEM, … Vì vậy việc tạo cơ hội cho học sinh THCS, THPT tham gia nghiên cứu khoa học là hết sức nên làm và có thể làm ở mức độ ít nhiều.
Ban đầu, để khơi gợi trí tò mò, hứng thú tìm hiểu, thầy cô giới thiệu cho HS các lớp những thành tích đã đạt được của nhà trường trong các cuộc thi sáng tạo thanh thiếu niên nhi đồng, khoa học kĩ thật cấp trường, cấp cụm, cấp tỉnh, cấp quốc gia, quốc tế khu vực, …. Thầy cô có thể lồng ghép nội dung này vào bài dạy hoặc các tiết sinh hoạt, hoạt động trải nghiệm, đi kèm lời giới thiệu là các hình ảnh, bài báo (có thể lấy sẵn từ trang web này), ... Đó chính là minh chứng rõ nét, gần gũi cho thấy độ tuổi của các em hoàn toàn có thể nghiên cứu khoa học mang lại những thành tích cao.
Sau khi các em đã được khích lệ tinh thần mà đăng kí tham gia, thầy cô hãy đưa các em tiếp cận sâu hơn với các đề tài thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau mà các HS khóa trước đã làm. Đưa cho các em phân tích ưu, nhược điểm của những đề tài này. Ở đây, thầy cô không chỉ đưa ra các đề tài đạt thành tích cao mà còn đưa ra cả các ý tưởng chưa hoàn thiện để HS phân tích được ưu, nhược điểm, từ đó góp phần cho các em hình dung, định hướng đề tài tương lai của mình. Các em sẽ thấy được, nếu có đam mê tìm hiểu, khám phá thì ngay cả HS khối xã hội vẫn có thể làm tốt một đề tài kĩ thuật, công nghệ thông tin và ngược lại, các bạn khối tự nhiên vẫn đảm nhận đề tài KHXH hành vi một cách xuất sắc như thường.
Yếu tố quan trọng nhất với nghiên cứu khoa học kể cả ở mức độ HS trung học là sự đầu tư bài bản, là bản lĩnh, trách nhiệm cao trong mọi việc. Ngay từ đầu, thầy cô hãy quán triệt với HS của mình về tinh thần học tập và làm việc để các em chủ động đưa ra thời gian biểu hợp lý cho việc học tập và triển khai đề tài. Sẽ không có công việc nào được làm thay, làm hộ mà chỉ có sự hỗ trợ về kiến thức, phương tiện, máy móc khi cần. Không có đề tài nào thật nhàn hạ mà lại cho kết quả rực rỡ như mong muốn. Thậm chí với khoa học, chúng ta phải chấp nhận cả những thất bại trong thực nghiệm, những kết quả trái với giả thiết đặt ra.
Thầy cô hãy là người đặt nền móng, khơi gợi niềm say mê, định hướng cho các em những bước đi ban đầu, hỗ trợ các em khi cần và để các em tự do sáng tạo, chủ động làm việc, chịu trách nhiệm với đề tài của mình. Chỉ cần như vậy thì dù là những đề tài nhỏ nhưng đã mang lại thành công lớn về mặt giáo dục HS, giúp các em trưởng thành hơn trong tương lai.
Bài viết là những trải nghiệm qua quá trình làm việc với rất nhiều nhóm HS thi KHKT các cấp. Rất mong sẽ là những thông tin hữu ích cho thầy cô và cả các bạn HS khi đến với trang web này!
Tác giả: Nguyễn Thị Minh Trang - GV Hoá trường THPT chuyên Hạ Long
Bài 2: Chuyển đổi số và khoa học trong nghiên cứu khoa học
Tên tác giả/Nhóm tác giả - Hà Minh Hoan; Nguyễn Thị Minh Trang, Trường THPT Chuyên Hạ Long
1. Chuyển đổi số và Vai trò Đột phá của Nghiên cứu Khoa học (NCKH) trong Giáo dục Hiện đại
Trong kỷ nguyên số hóa toàn cầu, Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc nâng cao năng lực số, tư duy khoa học và khả năng thích ứng cho thế hệ trẻ. Tại Trường THPT Chuyên Hạ Long, chúng tôi nhận thức sâu sắc rằng, hoạt động Nghiên cứu Khoa học (NCKH), đặc biệt khi được tích hợp các yếu tố công nghệ và chuyển đổi số, chính là "chìa khóa vàng" để mở ra những cánh cửa tri thức mới, rèn luyện những kỹ năng cốt lõi và chuẩn bị hành trang vững chắc cho học sinh bước vào tương lai.
NCKH trong bối cảnh mới không chỉ dừng lại ở việc vận dụng kiến thức sách vở, mà còn là quá trình học sinh: Tiếp cận, thu thập, phân tích và trực quan hóa dữ liệu bằng các công cụ phần mềm hiện đại; sử dụng các nền tảng trực tuyến để hợp tác, chia sẻ và phổ biến kết quả nghiên cứu. Đối mặt với những thách thức thực tiễn, từ các bài toán tối ưu hóa trong kỹ thuật, phân tích xu hướng xã hội dựa trên dữ liệu lớn, đến việc phát triển các giải pháp công nghệ thông minh. Không ngừng tìm tòi, thử nghiệm và tạo ra các sản phẩm, giải pháp mới có hàm lượng tri thức và công nghệ cao.
2. Học sinh Chuyên Hạ Long Chủ động, Tích cực Hội nhập các Sân chơi Khoa học trong Nước và Khu vực
Một trong những điểm sáng đáng tự hào tại Trường THPT Chuyên Hạ Long chính là tinh thần chủ động, sự say mê và khát vọng chinh phục của các em học sinh trong lĩnh vực NCKH. Các em không chỉ giới hạn bản thân trong khuôn khổ các cuộc thi cấp trường, cấp tỉnh mà còn mạnh dạn vươn ra các "đấu trường" trí tuệ lớn hơn:
Học sinh Chuyên Hạ Long đã nhiều lần khẳng định tài năng và bản lĩnh với những dự án chất lượng, mang tính ứng dụng cao, được Ban Giám khảo đánh giá cao.
Nhiều em đã tự tìm hiểu thông tin, nộp hồ sơ và xuất sắc giành được cơ hội tham gia các chương trình uy tín, nơi các em được giao lưu, học hỏi từ các nhà khoa học, các bạn đồng trang lứa có cùng đam mê.
Câu lạc bộ NCKH của trường hoạt động sôi nổi, thường xuyên tổ chức các buổi workshop, seminar, các dự án nhỏ, tạo môi trường để học sinh tự chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm và cùng nhau phát triển.
Học sinh Chuyên Hạ Long ngày càng thành thạo trong việc sử dụng các nền tảng trực tuyến để tìm kiếm tài liệu, tham gia các khóa học mở (MOOCs), kết nối với các mentor và cộng tác viên từ xa.
Sự chủ động này không chỉ mang lại thành tích cá nhân mà còn góp phần lan tỏa niềm đam mê khoa học, tạo động lực mạnh mẽ cho phong trào NCKH trong toàn trường.
3. Vai trò của Giáo viên và Nhà trường trong Định hướng, Hỗ trợ
Để học sinh phát huy tối đa tiềm năng trong môi trường NCKH hiện đại, vai trò của giáo viên và nhà trường cần có sự chuyển đổi mạnh mẽ
3.1. Từ người truyền thụ sang người định hướng và cố vấn công nghệ
Giúp học sinh tiếp cận với các lĩnh vực "nóng" như Trí tuệ Nhân tạo (AI), Khoa học Dữ liệu, Internet of Things (IoT), Công nghệ Sinh học, Năng lượng Tái tạo...
Hướng dẫn sử dụng các công cụ số hiệu quả:
Giới thiệu các phần mềm thống kê, các kỹ thuật trực quan hóa dữ liệu, các nguồn dữ liệu mở.
Khuyến khích sử dụng các nền tảng như Wokwi (cho điện tử, lập trình nhúng), PhET Interactive Simulations, các phần mềm CAD/CAM... để thử nghiệm ý tưởng trước khi triển khai thực tế, đặc biệt hữu ích khi điều kiện phòng thí nghiệm còn hạn chế.
Kinh nghiệm: Tổ chức các buổi tập huấn chuyên đề về công cụ số cho cả giáo viên và học sinh. Xây dựng các kho học liệu số dùng chung (như website http://www.khoahocsangtao360.io.vn ) để chia sẻ tài nguyên và hướng dẫn.
3.2. Xây dựng kế hoạch và triển khai dự án NCKH theo hướng tiếp cận khoa học dữ liệu và công nghệ
Tìm kiếm ý tưởng từ các bài toán thực tiễn có thể giải quyết bằng công nghệ:
Ví dụ: Phát triển ứng dụng di động hỗ trợ học tập, xây dựng hệ thống cảnh báo sớm thiên tai dựa trên cảm biến, phân tích dữ liệu mạng xã hội để hiểu về một vấn đề cộng đồng...
Quy trình nghiên cứu tích hợp công nghệ:
Thu thập dữ liệu: Sử dụng cảm biến, API, khảo sát trực tuyến, khai thác dữ liệu từ các nguồn công khai.
Xử lý và phân tích dữ liệu: Áp dụng các thuật toán, mô hình thống kê, học máy (ở mức độ phù hợp).
Phát triển sản phẩm/giải pháp: Lập trình phần mềm, thiết kế phần cứng, tạo mô hình.
Trình bày kết quả: Sử dụng các công cụ trực quan hóa dữ liệu, tạo poster tương tác, video demo.
3.3. Tạo dựng hệ sinh thái NCKH mở, kết nối và cạnh tranh lành mạnh:
Phát triển các "Hub" khoa học trong trường: Đầu tư nâng cấp phòng thí nghiệm theo hướng hiện đại, trang bị máy tính cấu hình cao, máy in 3D, các bộ kit STEM.
Tăng cường kết nối với các chuyên gia và doanh nghiệp: Mời các nhà khoa học, kỹ sư, doanh nhân về chia sẻ, làm cố vấn cho các dự án học sinh. Tạo điều kiện cho học sinh tham quan, thực tập tại các doanh nghiệp công nghệ, viện nghiên cứu.
Đẩy mạnh truyền thông về NCKH:
Xây dựng các kênh thông tin (website trường, fanpage, bản tin khoa học) để quảng bá các hoạt động, vinh danh thành tích, chia sẻ các cơ hội tham gia cuộc thi, trại hè.
Sử dụng các nền tảng như Artsteps để tạo triển lãm ảo cho các dự án KHKT, giúp lan tỏa rộng rãi hơn.
4. Những thách thức và định hướng phát triển hoạt động NCKH tại Trường THPT Chuyên Hạ Long trong tương lai
Bên cạnh những thành tựu đã đạt được, hoạt động NCKH tại trường vẫn còn đối mặt với một số thách thức như nguồn lực đầu tư cho thiết bị công nghệ cao, thời gian dành cho NCKH của cả giáo viên và học sinh, và việc cập nhật liên tục các kiến thức, công nghệ mới. Từng bước hiện đại hóa phòng thí nghiệm, thư viện số, đảm bảo truy cập internet tốc độ cao. Ghi nhận đóng góp của giáo viên hướng dẫn, tạo điều kiện về thời gian, có chính sách khen thưởng đặc biệt cho các dự án NCKH có hàm lượng công nghệ cao và đạt giải quốc tế. Phát triển các chương trình bồi dưỡng chuyên sâu về khoa học dữ liệu, AI, IoT cho cả giáo viên và học sinh nòng cốt. Tìm kiếm cơ hội cho học sinh tham gia các dự án hợp tác, các cuộc thi, trại hè khoa học ở khu vực và quốc tế.
Bài 3: Hành Trình Đáng Nhớ Tại Giải Vô Địch VEX IQ Robotics Toàn Quốc 2023
Trong không khí sôi động và đầy trí tuệ của Giải vô địch VEX IQ Robotics toàn quốc 2023, đội BigHero6 đến từ trường THPT chuyên Hạ Long, đã có một hành trình đầy nỗ lực và đáng nhớ, ghi dấu ấn tại sân chơi công nghệ uy tín này.
Giải vô địch VEX IQ Robotics toàn quốc năm 2023, với Lễ trao giải được tổ chức trọng thể vào chiều ngày 26 tháng 2 năm 2023 tại Hà Nội, là sự kiện do Tổ chức STEAM for Vietnam, Trung tâm Hoa Kỳ (trực thuộc Đại sứ quán và Lãnh sự quán Hoa Kỳ tại Việt Nam) và Đại học Bách khoa Hà Nội phối hợp tổ chức. Đây không chỉ là một giải đấu Robotics quy mô lớn mà còn là một cơ hội quý báu để học sinh cả nước được học hỏi, thực hành kiến thức STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật, toán học) và phát triển những kỹ năng mềm quan trọng cho tương lai như tư duy máy tính, giải quyết vấn đề và làm việc nhóm.
Sự tham gia của đội BigHero6, với sự đồng hành sát sao của thầy cô hướng dẫn, là minh chứng cho nỗ lực không ngừng của thầy và trò trường THPT chuyên Hạ Long trong việc tiếp cận và chinh phục các thử thách công nghệ. Dù đối mặt với sự cạnh tranh từ 162 đội chơi với hơn 700 thí sinh đến từ 169 trường Tiểu học và Trung học cơ sở trên 33 tỉnh, thành phố, đội BigHero6 đã thể hiện tinh thần học hỏi, sự sáng tạo và kỹ năng làm việc đồng đội ấn tượng. Hành trình của đội BigHero6 tại giải đấu chắc chắn đã mang lại những bài học kinh nghiệm vô giá, những trải nghiệm thực tế quý báu. Sự góp mặt của đội BigHero6 trường THPT chuyên Hạ Long tại Giải Vô Địch VEX IQ Robotics Toàn Quốc 2023, không chỉ là niềm tự hào của nhà trường mà còn là nguồn cảm hứng, thúc đẩy phong trào học tập STEM, nuôi dưỡng đam mê khoa học công nghệ cho học sinh, góp phần chuẩn bị cho các em những hành trang vững chắc để trở thành những kỹ sư thực thụ trong tương lai.
Tổng hợp Tài liệu Hỗ trợ Nghiên cứu Khoa học Kỹ thuật. Sau đây là danh sách các tài liệu và tài nguyên hữu ích cho quá trình thực hiện nghiên cứu khoa học cấp trung học
Tài liệu hướng dẫn NCKH: Google Drive
Cấu trúc đề cương và báo cáo NCKH: Google Drive
Lộ trình học tập: Github
Quy trình hướng dẫn nghiên cứu khoa học: Google Drive
Tài liệu đề cương và mẫu tóm tắt báo cáo NCKH: Google Drive
Tài liệu Hoá -Sinh: Google Drive
Bài thuyết trình nghiên cứu khoa học & ý tưởng: Google Drive
Danh sách tham khảo một số đề tài thi KHKT: Google Drive
Tổng hợp Tài liệu Hỗ trợ giáo dục STEM. Sau đây là danh sách các tài liệu và tài nguyên hữu ích cho quá trình thực hiện
Tài liệu STEM tiểu học: Google Drive
Tài liệu STEM THCS: Google Drive
Tài liệu STEM THPT: Google Drive
Bài viết STEM: Google Drive
Danh mục số hoá tài liệu STEM: Google Drive
Tài liệu lập trình robotics cung cấp kiến thức toàn diện từ cơ bản đến nâng cao. Nội dung bao gồm hướng dẫn về ngôn ngữ lập trình như Python, C++, Scratch, cách sửdụng các nền tảng như ROS, cùng với các dự án thực tế giúp người học chế tạo và điều khiển robot.
Chế tạo và lập trình robot với Python: Google Drive
100 Dự án sáng tạo cùng Yolo: Google Drive
Tài liệu sử dụng KC-Bot robotics: Google Drive
Tài liệu lập trình robot ABB: Google Drive
Nhập môn Robot công nghiệp: Google Drive
Robot công nghiệp: Google Drive
Sketchup là một phần mềm đồ họa 3D được sử dụng rộng rãi trong lĩnh vực kiến trúc, thiết kế nội thất, xây dựng, và nhiều lĩnh vực khác. Được phát triển ban đầu bởi công ty @Last Software và sau đó được Google mua lại, SketchUp sau đó đã chuyển quyền sở hữu từ Google cho Trimble Inc.
Tài liệu: Google Drive
Khám phá thế giới của Internet of Things (IoT) và vi điều khiển Arduino & ESP32. Sử dụng trình mô phỏng Wokwi trực tuyến được nhúng dưới đây để lập trình và quan sát hoạt động của vi điều khiển ESP32. Bạn có thể bắt đầu với một dự án ESP32 mới.
Truy cập website: https://wokwi.com
Thiết kế mạch điện tử: https://dcaclab.com
Poster: Mô phỏng 3D
Công nghệ In 3D
Robot thông minh
IoT trong nông nghiệp thông minh
Công nghệ bán dẫn
Chế tạo mạch điện tử
Chế tạo và thiết kế robotcon
Thiết kế mạch PCB
Nhà thông minh
Thiết kế máy bay không người lái